احتمال پایان پاندمی در ایران؛ اگر همه ماسک بپوشیم/ استفاده از چه نوع ماسکی بهتر است؟

جارستان به نقل از تیک؛ از ابتدای هفته استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی شلوغ اجباری شده است و چنانچه کسی بدون ماسک به دستگاه، نهاد و یا ارگانی برای دریافت خدمت مراجعه کرد، باید از او درخواست شود تا ماسک بپوشد. همچنین گفته شده که باید از حضور کارمندان و کارکنان در ادارات و دستگاه‌ها در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و استفاده نکردن از ماسک، جلوگیری شود.
افزایش چشمگیر آمار مبتلایان و شاید اوج گیری موج دوم پاندمی، مسئولین را مجبور کرده است تا به فکر راهکارهایی برای کاهش سرعت بیماری بروند، اجباری شدن استفاده از ماسک یکی از این راهکارها بود که از ابتدای همین هفته اجرایی شد.

با دستور رییس جمهور، از روز شنبه استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی شلوغ اجباری شده است و چنانچه کسی بدون ماسک به دستگاه، نهاد و یا ارگانی برای دریافت خدمت مراجعه کرد، باید از او درخواست شود تا ماسک بپوشد. همچنین گفته شده که باید از حضور کارمندان و کارکنان در ادارات و دستگاه‌ها در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و استفاده نکردن از ماسک، جلوگیری شود.

این موضوع حالا در بخش‌های مختلف اجباری شده است، تا جایی که معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری شهرهای مختلف استفاده از تاکسی، مترو، اتوبوس و … را بدون پوشیدن ماسک ممنوع کرده‌اند.

در واقع به نظر می‌رسد، ماسک راهکار اصلی ایران برای مقابله با شیوع ویروس باشد. علیرضا رییسی معاون بهداشت وزارت بهداشت، در این رابطه گفته بود: «استفاده از ماسک یکی از موثرترین و ارزان قیمت‌ترین راه‌های پیشگیری از انتقال ویروس است؛ به طوری که اگر دو نفر از ماسک استفاده کنند، حتی اگر یکی از آنها مبتلا باشد و در برابر فردی قرار بگیرد که سالم است، بسته به نوع ماسک می‌تواند بین ۸۵ تا ۹۵ درصد محافظت انجام دهد.»

استفاده از ماسک؛ از بی‌تاثیر تا راهکار

اما این تصویری که هم اکنون از ماسک، به عنوان پوششی برای محافظت در مقابل ویروس وجود دارد، در ابتدای شروع پاندمی به این شکل نبود و حتی بسیاری از متخصصان می‌گفتند که پوشیدن آن هیچ فایده‌ای ندارد و سازمان جهانی بهداشت هم تنها به افرادی که علائم بیماری را دارند، پیشنهاد داده بود که ماسک بپوشند.

اما چند ماه بعد، برای اولین بار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده آمریکا پیشنهاد خود را در این رابطه تغییر داد و به شهروندان پیشنهاد داد تا سعی کنند به شکلی جلوی دهان خود را بپوشانند.

سازمان جهانی بهداشت هم در این رابطه در وبسایتش نوشته است: «اگر باید از خانه خارج شوید، ماسک بپوشید تا جلوی ابتلای دیگران به بیماری را بگیرید.»

رکسانا مصلحی، روفسور همه‌گیرشناس ژنتیکی در دانشگاه ایالتی نیویورک، در این رابطه به خبرآنلاین گفته بود: «چهار ماه پیش محدودیت‌ها و تعطیلی‌ها وجود داشتند و مردم نمی‌توانستند، تجمع بزرگی داشته باشند. به همین دلیل آن زمان پیشنهاد شد که مردم ماسک‌ها را برای خودشان نگه ندارند تا افرادی که در خط اول مبارزه با ویروس هستند مثل آنهایی که در بیمارستان‌ها کار می‌کنند و آنهایی که پرسنل اساسی هستند و باید در رفت‌وآمد باشند بتوانند به ماسک دسترسی داشته باشند.»

او افزود: «حالا اما شرایط فرق کرده است، چراکه همه جا در حال بازگشایی هستند، حتی قبل از بازگشایی‌ها هم تجمعاتی انجام شد. به دلایل مختلف مردم دوست ندارند محدودیت‌ها و مثلا فاصله دو متری گرفتن از هم را رعایت کنند. در آن زمان متخصصین متوجه این موضوع شدند و از مردم خواستند از ماسک استفاده کنند. در عین حال متخصصین متوجه شدند که این ویروس می‌تواند از طریق قطره حتی تا بیشتر از دو متر هم مسیر را طی می‌کند.»

تحقیقات درباره استفاده از ماسک چه می‌گویند

در واقع تغییر دیدگاه‌ها نسبت به نقش ماسک در جلوگیری از شیوع ویروس به حدود ۴۰ روز پیش و مطالعه‌ای برمی‌گردد که سازمان جهانی بهداشت از آن حمایت کرده است. این تحقیق دکتر چو و همکارانش که در مجله لنست منتشر شده است، اطلاعات ۲۵هزار نفر را بررسی کردند تا نتایج فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک و پوشیدن چشم با شیلد یا عینک را روی میزان شیوع ویروس بررسی کنند.

براساس نتایج این مطالعه، با استفاده از ماسک احتمال ابتلا به ویروس ۳درصد و بدون ماسک حدود ۱۷ درصد است، این یعنی اگر ماسک بپوشید احتمال ابتلا به کروناویروس برای شما ۸۰درصد کاهش می‌یابد.

همچنین مطالعه‌ای دیگر که چند هفته پیش توسط تیم تحقیقاتی دانشگاه کمبریج منتشر شده است، نه تنها این موضوع را تایید می‌کند بلکه مدعی شده که پوشیدن ماسک توسط شهروندان در روند جلوگیری از پاندمی نقش مهمی دارد.

در بررسی یک اپیدمی یا پاندمی کمیتی به اسم R۰ هم اسم ببرم که نشان می‌دهد هر نفر مبتلا، چند نفر دیگر را مبتلا می‌کند، این عدد اگر به زیر یک برسد یعنی یک کشور در کنترل پاندمی موفق شده است، این عدد در ابتدای شروع پاندمی در ایران ۴.۹ بود و در تعطیلی‌های فروردین ماه به ۲.۱ رسید.

حالا نتایج مطالعات کمبریج نشان داده است که اگر تمام جمعیت یک کشور ماسک بپوشند، بدون نیاز به تعطیلی می‌توان این عدد را از ۴ به یک رساند. همچنین نتایج این مطالعه نشان داده که پوشیدن ماسک می‌تواند مانع ایجاد موج دوم پاندمی شود.

پروفسور جان کالوین، نویسنده این مطالعه در این رابطه می‌گوید: «یک دیدگاهی وجود دارد که با پوشیدن ماسک از دیگران مراقبت می‌کنید، اتفاقا با پوشیدن ماسک شما بیشتر از خودتان محافظت می‌کنید.»

استفاده از چه نوع ماسکی بهتر است؟

اگرچه دیگر شکی نیست که پوشیدن ماسک در جلوگیری از پخش ویروس موثر است، اما ماسک‌های مختلف تاثیرگذاری‌های مختلفی در این رابطه دارند. براساس گزارش گاردین، ماسک‌های N۹۵ بیشترین درجه محافظت در مقابل کروناویروس را دارند و بعد از آن هم ماسک‌های جراحی قرار دارند.

در تحقیق مجله لنست هم آمده است که ماسک‌های پزشکی N۹۵ در مراقبت از نیروهای پزشکی ۹۶درصد موثر است، در حالی که این عدد برای ماسک‌های جراحی حدود ۷۷درصد است.

البته وزارت بهداشت ایران به شهروندان هشدار داده است که از ماسک‌های N۹۵ استفاده نکنند، علت این موضوع این است که این نوع ماسک‌ها در کشور اکثرا فیلتردار هستند و در این صورت ویروس می‌تواند از ماسک خارج شود. چندی پیش مسئول بهداشت شهر سان‌فرانسیسکو هم به شهروندانش هشدار داده بود که اگر از این نوع ماسک‌ها استفاده می‌کنند، سوراخ‌های موجود روی فیلتر آن را با چسب بپوشانند.

هنوز مدارک علمی زیادی برای ارزیابی میزان تاثیرگذاری ماسک‌های دست‌ساز و پارچه‌ای وجود ندارد، اما به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده آمریکا، استفاده از نوع ماسکی بهتر از حالتی است که ماسک پوشیده نشود.

در واقع به نظر رسد استفاده از نوع ماسکی می‌تواند در کنار این که سرعت شیوع بیماری را کاهش بدهد، حتی برای چند درصد(گاهی تا ۸۰درصد) جان افراد را نجات بدهد.